Ποια ή ποιες δεξιότητες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης δεν κατείχε κατά την άποψή σας ο Ιωάννης Μεταξάς και με ποιο τρόπο αυτό επηρέασε την ηγετική του συμπεριφορά;

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι εκείνη η ικανότητα των ανθρώπων που τους βοηθά να γνωρίζουν τόσο τα δικά τους συναισθήματα όσο και των άλλων. Είναι ακόμη το βασικό εκείνο εργαλείο που καθιστά κάποιον ηγέτη και τον διακρίνει από τους άλλους.[1] Έχοντας κατά νου το εργαλείο αυτό, θα διερευνηθεί η προσωπικότητα του Ιωάννη Μεταξά και κατά πόσο η έλλειψη αυτού αποτέλεσε βασικό μειονέκτημα στην διακυβέρνησή του.

Ο Ιωάννης Μεταξάς γεννήθηκε το 1871 στην Ιθάκη και απεβίωσε τον Ιανουάριο του 1941. Έχει μείνει στην Ιστορία για την πολιτική και στρατιωτική του δράση στον Ελλαδικό χώρο καθώς και για το ιστορικό <<ΟΧΙ>> που είπε στους Ιταλούς το 1940. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδος από το 1936 έως και τον θάνατό του.[2] Ο Μεταξάς είχε παρόμοιες ιδεολογικές αντιλήψεις με τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι, ακόμα κι αν δεν το παραδέχτηκε ποτέ δημόσια, για αυτό και το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου (ύστερα από συμφωνία με τον βασιλιά Γεώργιο Β’) που επέβαλε, ήταν αυταρχικό.[3] Παρόλα αυτά εκτιμούσε πως μία τέτοια μορφή διοίκησης ήταν η απάντηση στην ζοφερή πραγματικότητα του τότε.[4] Ο ίδιος είχε μία βαθιά πεποίθηση πως ο λόγος του βασιλιά πρέπει να είναι πάνω από τον νόμο ακόμα κι αν αυτός βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση. Για τους λόγους αυτούς πρόβαλε τον εαυτό του στον βασιλιά σαν την μοναδική λύση για επιβολή της τάξης μετά τον εθνικό Διχασμό καθώς εκμεταλλεύτηκε και τον φόβο του για τον κομμουνισμό.[5]

Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, εκδηλώθηκε στο ελληνικό προσκήνιο θαυμασμός για τις φασιστικές πρακτικές, τη διοικητική αποτελεσματικότητα και την εσωτερική τάξη του ιταλικού και του γερμανικού συστήματος. Ο Μεταξάς, παρά τις εκφρασμένες αντικοινοβουλευτικές του απόψεις, ποτέ δεν εξέφρασε τη δημόσια επιδοκιμασία των φασιστικών καθεστώτων του εξωτερικού και δεν παραδέχθηκε ότι προσπάθησε να δημιουργήσει ένα παρόμοιο καθεστώς. Η διακυβέρνησή του όμως πλησίασε στο φασισμό φέροντας σημάδια της επιρροής του.[6]

 Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να δείξει τις δεξιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης που δεν κατείχε ο Ιωάννης Μεταξάς καθώς επίσης και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάστηκε η ηγετική του συμπεριφορά.

Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΩΣ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ.

Τις τελευταίες δεκαετίες ο χώρος που κανείς αναζητά ανθρώπους με ηγετικές ικανότητες είναι αυτός των επιχειρήσεων. Στο χώρο αυτόν δίνεται μεγάλη σημασία στην συναισθηματική νοημοσύνη, ίσως ακόμα περισσότερο και από τις γνωστικές ικανότητες. Οι επιχειρήσεις του σήμερα αναζητούν ηγέτες που επιβάλλονται, όχι με αυτόν τον απαρχαιωμένο αυταρχικό τρόπο που πιθανότατα είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεται κανείς στο άκουσμα της λέξης ηγέτη, αλλά πολύ περισσότερο χρησιμοποιώντας το επίπεδο κατανόησης των διαπροσωπικών σχέσεων που επιφέρουν αρμονία σε έναν μεγάλο ζωντανό οργανισμό θα έλεγε κανείς, όπως η επιχείρηση.[7]

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούν τα βασικά δομικά στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης όπως αυτά παρατηρούνται σε ανθρώπους που επιτυγχάνουν στο εργασιακό περιβάλλον: Σημαντικός είναι λοιπόν ο ρόλος τόσο της αυτογνωσίας καθώς επίσης η διαχείριση των σχέσεων αλλά και του εαυτού του κάθε ηγέτη. Επιπροσθέτως, η διαίσθηση όσο κι αν έχει υποτιμηθεί στο πέρασμα των χρόνων, καθώς αναφέρεται στο άγνωστο μέλλον, σχετίζεται άμεσα με την συναισθηματική νοημοσύνη. Οι αισθήσεις αυτές που κάνουν κάποιον να ξεχωρίζει δεν είναι εγγενείς αλλά όσο κανείς εξασκείται τόσο καλύτερος ηγέτης γίνεται.[8]

Αυτό που αξίζει να τονιστεί λοιπόν, είναι πως τα πρώτα βασικά στοιχεία που είναι η αυτοεπίγνωση και η αυτοδιαχείριση και αποτελούν προσωπικές ικανότητες του ατόμου με τα δύο τελευταία που είναι η κοινωνική επίγνωση και η διαχείριση σχέσεων οι οποίες αποτελούν μέρος των κοινωνικών ικανοτήτων ενός ατόμου αλληλεξαρτώνται. Δεν υπάρχει συνεπώς κάποια αξιοκρατική ισχύ μεταξύ αυτών ώστε δικαιωματικά να πει κανείς πως κάποια υπερισχύει έναντι των άλλων. Είναι όλες εξίσου σημαντικές και αλληλεξαρτώμενες. Για παράδειγμα η αυτοδιαχείριση προϋποθέτει και την αυτοεπίγνωση και οι κοινωνικές δεξιότητες είναι συνυφασμένες με την ενσυναίσθηση.[9]

            Έχοντας ως βάση το γεγονός ότι η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι ενός ηγέτη, που όμως δεν θέλει να υποτάξει αλλά να γαλουχήσει αυτούς τους οποίους ηγείται με τις ίδιες ικανότητες που ο ίδιος ενσαρκώνει, θα πρέπει να γίνει μία διάκριση στις μορφές των ηγετών που μπορεί να υπάρξουν καθώς επίσης και στις δομικές ικανότητες που έχει κάποιος με υψηλά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης. Υπάρχουν ηγέτες που οραματίζονται, ή αυτοί που καθιστούν τον δικό τους ατομικό στόχο ως συλλογικό. Ακόμα μπορεί κανείς να διακρίνει ένα δημοκρατικό μοντέλο ηγεσίας στο οποίο η συνολική συμμετοχή είναι θεμιτή από ένα προστακτικό μοντέλο που θα ταίριαζε σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Αναφορικά με τις ικανότητες που μπορ εί να διακριθούν σε μεγαλύτερο ή και σε μικρότερο βαθμό κάτι που εξαρτάται και από την μορφή ηγεσίας που ασκεί κανείς, θα μπορούσε κανείς να διακρίνει τις εξής ικανότητες: το κίνητρο για να επιτευχθεί ο στόχος, την ικανότητα να παίρνει κανείς πρωτοβουλίες, την ικανότητα να δουλεύει κανείς ομαδικά, καθώς επίσης και να καθοδηγεί την ομάδα. [10]

Το μοντέλο της Ηγεσίας που ακολούθησε ο Μεταξάς θα έλεγε κανείς πως ήταν το τελευταίο. Η συγκεντρωτική αυτή μορφή ηγεσίας που υπογραμμίζει την αυταρχική του προσωπικότητα φάνηκε μέσα από το έργο του. Ήταν καχύποπτος και ανέθετε ευθύνες συνεχώς[11]. Παρόλα αυτά επί Μεταξά ρυθμίστηκαν τα χρέη των αγροτών, δόθηκε γη στους πρόσφυγες, καταργήθηκε η φορολόγηση στην παραγωγή του ελαιόλαδου, καθώς επίσης ιδρύθηκε το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το δημόσιο οργανισμό απασχόλησης και το Εργατικό Κέντρο.[12]Από την άλλη το 1937 ιδρύθηκαν τα «Τάγματα εργασίας» κατά το πρότυπο ναζιστικών ταγμάτων Εφόδου.  Καταργήθηκαν βέβαια πολύ σύντομα ύστερα από συζήτηση με τα μέλη της ΕΟΝ οι οποίοι ακολουθήσαν πολύ αυστηρά μέτρα και πειθαρχία στην διαπαιδαγώγηση των νέων.[13] Αυτό που ήθελε να πετύχει ήταν μία εθνική ενότητα βασισμένη στην πειθαρχία και το σθένος αλλά και την αποφυγή της πλουτοκρατίας με την επιδίωξη της αναδιανομής του πλούτου.  Η σκληρή δουλειά και η ισότητα ήταν βασικά στοιχεία της νέας Ελλάδας που οραματιζόταν.[14]

Σύμφωνα με τον Μεταξά η δημοκρατία και ο κοινοβουλευτισμός οδηγούσαν στον κομμουνισμό κάτι που πίστευε πως θα προκαλούσε τον αφανισμό της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής παράδοσης. Δεχόταν πως ο κοινοβουλευτισμός αδυνατεί να ανταποκριθεί στα νέα προβλήματα και πως λόγω συγκυριών το πολίτευμα έπρεπε να ανατραπεί. Η συγκεντρωτική μορφή εξουσίας που άσκησε δεν ξάφνιασε κανέναν καθώς όλοι γνώριζαν την ισχυρή του προσωπικότητα. Παρόλα αυτά δεν είχε πολλούς οπαδούς και αρνείτο να παίρνει αποφάσεις με άλλους για το μέλλον της χώρας, έχοντας την βαθιά πεποίθηση πως γνωρίζει το καλό της καλύτερα από τον καθέναν.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

 

Οι προσωπικές ικανότητες που σχετίζονται με την συναισθηματική νοημοσύνη είναι η αυτοεπίγνωση και η αυτοδιαχείριση. Αναφορικά με την αυτοεπίγνωση αυτό στο οποίο υστερούσε ο Μεταξάς ήταν ο συναισθηματικός αυτοέλεγχος και η αυτοαξιολόγηση. Είχε τεράστια αδυναμία στο να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του γι’ αυτό και ο τρόπος του να διευθύνει ήταν κάθε άλλο παρά δημοκρατικός. Όταν εκκαλείτο να αποφασίσει για κάτι σημαντικό δεν δεχόταν συμβουλές πράγμα που δείχνει πως πίστευε πως αυτό που εκτιμούσε ο ίδιος ήταν πάντα το σωστό. Αυτό δείχνει έλλειψη αυτοαξιολόγησης.

 Όσον αφορά την αυτοδιαχείριση αξίζει να αναφερθεί πως είχε πολύ πειθαρχία. Το να τιθασεύει κανείς τα πάθη του και να πορεύεται με την λογική είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα γι’ αυτό μάλιστα άνθρωποι με πειθαρχία καταλαμβάνουν συχνά ηγετικές θέσεις. Ένας ηγέτης που έχει πειθαρχία μπορεί να οδηγήσει έναν ολόκληρο λαό σε αυτό που έχει θέσει ο ίδιος ως στόχο. Επιπροσθέτως, ο Μεταξάς ήταν μεθοδικός με μεγάλο πείσμα και τον χαρακτήριζε ένα πνεύμα χριστιανικής ταπεινοφροσύνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ακολουθεί πιστά τις ηθικές επιταγές που του επέβαλλε η θρησκεία γεγονός που συνέβαλε στην αυτοδιαχείριση[15].  

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

Είχε ακριβώς την επιρροή, αλλά υστερούσε στην κοινωνική επίγνωση και την διαχείριση των σχέσεων που είναι δύο από τα βασικά χαρακτηριστικά της συναισθηματικής νοημοσύνης. Παρασυρμένος από το πάθος του να δει την Ελλάδα να αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της λειτουργούσε σπασμωδικά. Οι πράξεις του βρήκαν τους Έλληνες πολίτες ανίκανους να αντιδράσουν γιατί ακόμα και η δικτατορία ύστερα από όλες τι αναταραχές της προηγούμενης περιόδου έμοιαζε μία πιθανή διέξοδος. Παρόλα αυτά δεν μπορούσε να ελέγξει την οργή του και την ανυπομονησία του για αυτό εξ αρχής προσπαθούσε να πείσει τον βασιλιά να του δώσει την θέση του πρωθυπουργού ώστε να εγκαθιδρύσει την ολιγαρχία.[16]

 Η εποχή που ανήλθε η δικτατορία στην Ελλάδα μοιάζει να ευνοεί ιστορικά την ανέλιξή της. Εντούτοις μία ηγεσία βασισμένη σε διαταγές έχει αρνητικό αντίκτυπο. Αν και πολλοί θεωρούν μία αυταρχική συγκεντρωτική ηγεσία ως αποδοτική, κάποιες φορές οφείλει κανείς να ανιχνεύσει τους λόγους που η εκάστοτε κυβέρνηση κατέληξε να κατορθώσει αυτά τα οποία κατάφερε. Για να αναλύσει κανείς περαιτέρω την έλλειψη της συναισθηματικής νοημοσύνης του Μεταξά θα πρέπει να καταγράψει τόσο τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του όσο και τον τρόπο με τον οποίο οι πρακτικές του εκλαμβάνονταν από τον λαό. Αυτό αφορά το δομικό εκείνο στοιχείο της διαχείρισης των σχέσεων καθώς είναι βασικό χαρακτηριστικό ενός ηγέτη.[17]

Το μεταξικό καθεστώς προκάλεσε πολλές δυσαρέσκειες, όπως για παράδειγμα αυτή που εκφράστηκε λόγω της απαγόρευσης της βουλγαρικής και της βλάχικης (limba armenusca) γλώσσας. Αν και ο ίδιος ήταν διστακτικός για κάτι τέτοιο, είχε συνεπώς την ενσυναίσθηση  σε έναν μικρό βαθμό, προχώρησε στην εφαρμογή της απαγόρευσης παρά τις αντιδράσεις[18]. Ως προς την λεπτότητα της εφαρμογής αυτού του μέτρου παρατηρείται μεγάλη σύγχυση στα ιστορικά εγχειρήματα. Όπως παρατηρεί και ο Σ. Γκοτζαμάνης, ο οποίος ήταν Έλληνας γιατρός και πολιτικός την περίοδο της Κατοχής, τα μέτρα του Μεταξά ήταν σπασμωδικά και υποδεικνύουν νευρικότητα καθώς πολλές φορές επιβλήθηκαν χρησιμοποιώντας βία[19]

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από τα παραπάνω απορρέει αναγκαία πως ένας ηγέτης δίχως το κίνητρο για την επίτευξη των αποτελεσμάτων, την ομαδική εργασία και την ικανότητα καθοδήγησης και ανάληψης πρωτοβουλιών είναι ανεπαρκής. Οι δεξιότητες αυτές της συναισθηματικής νοημοσύνης διαχωρίζουν ποιοι είναι ικανοί να ξεχωρίσουν ακόμα και σε κρίσιμες περιόδους ή να λάβουν δύσκολες αποφάσεις[20].

Στην περίπτωση του Ιωάννη Μεταξά μιλάμε σίγουρα για έναν χαρισματικό ηγέτη ο οποίος χαρακτηρίστηκε από τον ξένο Τύπο ως ο νους των θαρραλέων αποφάσεων αλλά και ως ακούραστος εργάτης[21].

Παρόλα αυτά η βίαιη και νευρική φιγούρα ενός ηγέτη είναι πάντα πρότυπο προς αποφυγή. Είναι αλήθεια πως η εγκαθίδρυση της ολιγαρχίας ύστερα από όλη αυτήν την εξουθένωση του ελληνικού κράτους από τους Βαλκανικούς πολέμους έμοιαζε αναπόφευκτη. Παρόλα αυτά όπως ακριβώς προκαλείται δυσαρμονία σε μία σύγχρονη επιχείρηση όταν ο ηγέτης υιοθετεί το προστακτικό μοντέλο ηγεσίας, έτσι και στην συγκεκριμένη περίπτωση θα έλεγε κανείς πως ο Μεταξάς εκμεταλλευόμενος τον φόβο επέβαλλε την τάξη.

Έχοντας κατά νου ότι η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης είναι βασική θεμελιωμένη αξία στον δυτικό κόσμο μπορεί κανείς να φανταστεί το μέγεθος της αναστάτωσης που προκλήθηκε τα προηγούμενα χρόνια του εθνικού διχασμού για να φτάσει να λύσει το πρόβλημα αυτό ένα πολίτευμα που αίρει τις παραπάνω αξίες. Κανείς δεν αρνείται τις αρετές που χαρακτήριζαν τον Μεταξά καθώς ανέδειξε το πολιτισμικό κάλλος της χώρας επίσης αρνήθηκε και την παράδοσή της στους εισβολείς. Συνεπώς, παρά την εξαιρετική ηγετική δεινότητα που χαρακτήριζε τον εν λόγω ηγέτη εκτιμήθηκε με βάση τα παραπάνω πως μία τέτοια προστακτική ηγεσία έδωσε μεν λύσεις αλλά λόγω συγκυριών. Η συναισθηματική νοημοσύνη του ηγέτη ήταν ελλιπής και αυτό διαφαίνεται κυρίως στην κατάργηση του κοινοβουλευτισμού, την αυθαίρετη εφαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος της ΕΟΝ χωρίς την συνηγορία των δασκάλων και γενικότερα στην έλλειψη ενσυναίσθησης[22]

Συμπερασματικά, η βασική αυτή έλλειψη της ενσυναίσθησης που σχετίζεται με τις κοινωνικές δεξιότητες που έχουν προαναφερθεί, κόστισε στον Μεταξά την αναγνώρισή του ως ηγέτη από ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού. Η ελλιπής αυτογνωσία, η αδυναμία στην διαχείριση των σχέσεων αλλά και η συνεχής επιδίωξη επιβολής της γνώμης του είχαν ως αποτέλεσμα να παραγκωνιστεί κάθε μορφή δημοκρατικού φρονήματος. Ένας άνθρωπος που μάχεται τον κοινοβουλευτισμό και περιθωριοποιεί την συμβολή της ελευθερίας της γνώμης είναι λογικό να έχει και πολλούς εχθρούς. Αυτό κατά συνέπεια για έναν «σύγχρονο» ηγέτη θα σήμαινε την σταδιακή κατάπτωση της ισχύος του, με αποτέλεσμα την μεταβίβαση των ηνίων σε κάποιον άλλο πιο ικανό ηγέτη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Στα ολοκληρωτικά καθεστώτα η συναισθηματική νοημοσύνη είναι απούσα εξ ορισμού. Οι δικτάτορες ακόμα κι αν καταφέρουν να οδηγήσουν τα πλήθη σε ένα καθεστώς καλύτερης ποιότητας ζωής, αυτό ποτέ δεν θα γίνει καθεστώς ευημερίας καθώς απουσιάζει η ελευθερία. Από την άλλη ένας «καλός» ηγέτης που αναμένει πάντα να ακούσει τις γνώμες των άλλων, πολλές φορές υστερεί από πρωτοβουλία και καταλήγει έρμαιο των αποφάσεων των πολλών.[23] Αυτή η λεπτή διαχωριστική γραμμή είναι πιο διακριτά αποτυπωμένη στον νου αυτών με μεγαλύτερη συναισθηματική νοημοσύνη. Εξετάζοντας την προσωπικότητα του Μεταξά έγινε σαφές πως υστερούσε σε ό,τι αφορά την διαχείριση των σχέσεων αλλά και τον τρόπο που εκλαμβάνονται οι πρακτικές του από τους άλλους, δηλαδή την κοινωνική επίγνωση.

Η εργασία έχει ανέβει και σε pdf και μπορείτε να την κατεβάσετε από ΕΔΩ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Goleman, Daniel, Boyatzis Richard, και McKee Annie, Ο νέος Ηγέτης, Εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα, 2014

Δαφνής, Γρηγόριος, Η Ελλάς Μεταξύ δύο Πολέμων 1923-1940, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα,1997.

Ηλιόπουλος, Ηλίας, Η Ελληνική στρατηγική ανάσχεσης έναντι της αναθεωρητικής απειλής- και τα

όριά της, στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, επιμέλεια Θάνος Βερέμης, Εκδόσεις

Ευρασία, Αθήνα,2009

Καρράς, Νικόλαος, Ιωάννης Μεταξάς, Ιστορική-πολιτική προσέγγιση, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα, 2003.

Κολιόπουλος, Ιωάννης, Παλινόρθωση –∆ικτατορία – Πόλεµος 1935-1941. Ο βρετανικός παράγοντας στην Ελλάδα, Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 1985.

Λιναρδάτος, Σπύρος, Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου 1936, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα,1988.

Μεταξάς, Ιωάννης, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Επιμέλεια Φαίδων Βρανάς, Εκδόσεις Γκοβόστης, Αθήνα, τ. Δ’

Σαράντης, Κωνσταντίνος, Η ιδεολογία και ο πολιτικός χαρακτήρας του καθεστώτος Μεταξά, στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, Επιμέλεια Βερέμη Θ., Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα, 2009

Σβολόπουλος, Κωνσταντίνος, Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική 1900-1945, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της "Εστίας.",1992

ΞΕΝΗ

Close, David, Τα ερείσµατα της δικτατορίας του Μεταξά, µετάφραση Κατσιµίτσης Μ., στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, επιµ. Θάνος Βερέµης, Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα, 2009.

Goldman Daniel, On emotional intelligence, Harvard Business Review Press, Boston, Massachusetts,2015.

Vatikiotis Michael, Popular Autocracy in Greece 1936-1941, A political biography of general Ioannis Metaxas, Routledge, London, 2014.

 

[1] Daniel Goldman, On emotional intelligence, Harvard Business Review Press, Boston, Massachusetts,2015: 38

[2] Michael, Vatikiotis, Popular Autocracy in Greece 1936-1941, A political biography of general Ioannis Metaxas, Routledge, London, 2014 :19-20

[3] Κωνσταντίνος, Σβολόπουλος, Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική 1900-1945, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της "Εστίας.",1992 :85.

[4] Κολιόπουλος, Ι., Παλινόρθωση –Δικτατορία – Πόλεµος 1935-1941. Ο βρετανικός παράγοντας στην Ελλάδα, Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 1985 :78.

[5] David, Close, Τα ερείσµατα της δικτατορίας του Μεταξά, µετάφραση Κατσιµίτσης Μ., στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, επιµ. Θάνος Βερέµης, Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα, 2009 :23.

[6] Σπύρος, Λιναρδάτος, Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου 1936, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα,1988 :88.

[7] Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, Ο νέος Ηγέτης, Εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα, 2014 :56-57.

[8] Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, ό.π., :57.

[9] Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, ό.π., : 57-58.

[10] Daniel Goldman, On emotional intelligence, Harvard Business Review Press, Boston, Massachusetts,2015:119

[11] David Close, ό.π. : 24-27

[12] Κωνσταντίνος,Σαράντης., Η ιδεολογία και ο πολιτικός χαρακτήρας του καθεστώτος Μεταξά, στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, Επιμέλεια Βερέμη Θ., Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα, 2009, σε. 47.

[13] Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee ό.π. : 99.

[14]Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, ό.π., : 100.

[15] Νικόλαος, Καρράς, Ιωάννης Μεταξάς, Ιστορική-πολιτική προσέγγιση, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα, 2003, : 15-16.

[16] Γρηγόριος,Δαφνής, Η Ελλάς Μεταξύ δύο Πολέμων 1923-1940, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα,1997,τόµος Β’, : 480-481.

[17]Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, ό.π., : 57.

[18] Κωνσταντίνος,Σαράντης, Η ιδεολογία και ο πολιτικός χαρακτήρας του καθεστώτος Μεταξά, στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, Επιμέλεια Βερέμη Θ., Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα, 2009, : 91-92.

[19]Ιωάννης, Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Επιμέλεια Φαίδων Βρανάς, Εκδόσεις Γκοβόστης, Αθήνα, τ. Δ’,: 21.

[20]Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, ό.π., : 56.

[21] Ηλίας,Ηλιόπουλος, Η Ελληνική στρατηγική ανάσχεσης έναντι της αναθεωρητικής απειλής- και τα όριά της, στο Ο Μεταξάς και η εποχή του, επιμέλεια Θάνος Βερέμης (2009), Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα, : 82.

[22]Σπύρος,Λιναρδάτος, Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου 1936, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα,1988, : 88.

[23] Daniel Goldman, Richard Boyatzis, Annie Mckee, ό.π., : 56-57.